Kiedy wymieniać olej w transformatorze SN? Objawy, testy i normy graniczne

Czas czytania: 4 minuty

 

Czy ten olej jeszcze „daje radę"?

Wielu zarządców infrastruktury zadaje sobie to pytanie dopiero wtedy, gdy transformator zaczyna pracować nierówno, przegrzewa się lub... śmierdzi. Dosłownie. Charakterystyczny zapach zjełczałego oleju jest jednym z sygnałów, że izolacja nie spełnia już swojej roli. Ale w transformatorze SN nie warto działać „na nos". Tu potrzebna jest diagnoza oparta na danych.

Dlatego w tym artykule pokażemy:

• jak rozpoznać, że olej nadaje się do wymiany, zanim pojawi się awaria,
• które parametry badać i jakie są wartości graniczne,
• co mówią normy PN-EN 60296 i PN-EN 60422,
• oraz jak ocenić, czy wystarczy regeneracja, czy potrzebna jest wymiana.

Dla kogo?

Dla kierowników utrzymania ruchu, inwestorów farm PV, administratorów stacji kontenerowych i każdego, kto chce uniknąć nieplanowanego przestoju lub pożaru.

 

1. Jakie są objawy zużycia oleju transformatorowego SN?

Zanim przejdziemy do testów, warto znać wczesne oznaki zużycia oleju w praktyce. Część z nich da się wychwycić podczas codziennego nadzoru lub przeglądu:

Zmiana barwy oleju:
Świeży olej ma barwę jasnożółtą. Gdy staje się brunatny lub ciemnobrązowy, może to oznaczać obecność produktów utleniania, sadzy lub osadów z papierowej izolacji.

Zjełczały lub kwaśny zapach:
To znak, że zaszły procesy starzenia. Kwasowość oleju rośnie z czasem, powodując korozję części metalowych i pogarszając właściwości dielektryczne.

Nadmierne nagrzewanie transformatora:
Jeśli temperatura oleju rośnie szybciej niż zwykle, może to oznaczać spadek jego zdolności chłodzących.

Wycieki lub spadek poziomu oleju:
Zmniejszenie objętości może wskazywać na nieszczelność – a to otwiera drogę wilgoci do wnętrza układu.

Zmiana pracy wskaźników lub bąbelki powietrza:
Gazowanie oleju oznacza obecność rozpuszczonych gazów – nierzadko powstałych w wyniku mikrowyładowań lub przegrzania izolacji.

Niepokojące objawy to znak, że trzeba wykonać pełną analizę laboratoryjną oleju, zanim dojdzie do trwałego uszkodzenia.

 

2. Które testy laboratoryjne pokazują konieczność wymiany oleju?

Przemysł elektroenergetyczny opiera się na twardych danych. Dlatego decyzja o wymianie oleju w transformatorze SN powinna wynikać z wyników testów fizykochemicznych i elektrycznych.

Podstawowy pakiet badań obejmuje:

1. Napięcie przebicia (BDV):
Minimum według PN-EN 60296 to 30 kV. Wartości poniżej 25 kV wskazują na poważne zagrożenie zwarciowe.

2. Zawartość wody:
Wg normy PN-EN 60422 maksymalnie:

• 30 mg/kg dla nowych olejów,
• 40 mg/kg dla eksploatowanych.

Wzrost wilgotności powoduje spadek izolacyjności i przyspiesza degradację papieru.

3. Liczba kwasowa (neutralization number):
Powyżej 0.2 mg KOH/g to sygnał, że olej jest silnie utleniony.

4. Barwa i współczynnik zażółcenia:
Zmienność tych parametrów to dobry wskaźnik stopnia starzenia.

5. Zawartość gazów rozpuszczonych (DGA):
Analiza gazów takich jak H₂, CH₄, C₂H₂ może wskazywać na mikrowyładowania, przegrzanie uzwojeń lub korony.

6. Obecność furanów:
Furany to produkty rozkładu celulozy. Ich obecność wskazuje na degradację papierowej izolacji wewnątrz transformatora.

 

3. Jak interpretować wyniki według normy PN-EN 60296 i PN-EN 60422?

PN-EN 60296 (oleje elektroizolacyjne – nowe) oraz PN-EN 60422 (oleje w eksploatacji) zawierają progi, które ułatwiają podjęcie decyzji o regeneracji lub wymianie.

Tabela 1: Krytyczne wartości graniczne (wg PN-EN):

 

 

Tabela przedstawiająca dopuszczalne i krytyczne wartości parametrów oleju transformatorowego SN według norm PN-EN 60296 i PN-EN 6042

 

4. Czy regeneracja oleju wystarczy, czy potrzebna jest pełna wymiana?

Regeneracja oleju to proces filtracji, osuszania i odgazowania, który przywraca częściowo jego pierwotne właściwości. Kiedy warto ją wybrać?

TAK, Jeśli:

• napięcie przebicia > 28 kV
• zawartość wody < 50 mg/kg
• brak osadów w kadzi
• brak obecności furanów lub ich poziom jest niski

NIE, jeśli:

• olej ma zjełczały zapach
• liczba kwasowa przekracza 0.25
• pojawiają się osady lub gazowanie

– wtedy pełna wymiana to jedyna opcja.

Regeneracja jest tańsza – ok. 5–8 zł/l (vs. 12–16 zł/l dla nowego oleju MIDEL), ale nie zawsze skuteczna w długim horyzoncie.

 

5. Jak często wykonywać analizy i jak zorganizować monitoring oleju?

Klucz do długowieczności transformatora to monitoring predykcyjny.

Rekomendowana częstotliwość:

• Co 2–3 lata dla stacji przemysłowych lub PV o stabilnym obciążeniu
• Co 12 miesięcy przy dużych wahaniach temperatury i obciążenia

Po każdym zwarciu, przegrzaniu lub poważnym przestoju

Warto wdrożyć system:

• oznaczania próbek (identyfikacja stacji, typ oleju, data)
• porównywania wyników w czasie (trend)
• archiwizacji raportów w chmurze lub bazie danych
• uwzględniania wyników w strategii serwisowej

 

Kiedy wymieniać olej? Wtedy, gdy masz dane – nie przypuszczenia

Zużyty olej nie tylko traci właściwości – staje się aktywnym zagrożeniem dla sprzętu, ludzi i ciągłości zasilania. Dzięki systematycznym testom i znajomości norm można działać z wyprzedzeniem – zamiast gasić pożar (dosłownie).

Jeśli chcesz mieć pewność, że Twój transformator działa bezpiecznie – zrób analizę. A jeśli wyniki Cię zaskoczą – podejmij decyzję świadomie: czy regeneracja wystarczy, czy potrzebna jest wymiana.

Dziękujemy za przeczytanie.

Zobacz nasze transformatorowe portfolio Energeks – oferujemy wersje fabryczne oraz z modernizacją pod oleje syntetyczne, hermetyczne kadzie i szybki dostęp serwisowy.

Dołącz do grona ponad 300 firm, które wdrożyły nasze rozwiązania – znajdziesz nas na LinkedIn, gdzie dzielimy się wiedzą, testami i praktyką z budów w całej Europie.

• Odwiedź energeks.shop - zapoznajs się z ofertą transformatorów SN od Energeks dostępne od ręki
• Dołącz do nas na LinkedIn – Energeks