Zamawiasz transformator? Oto co naprawdę powinno być w dokumentacji

Czas czytania: ok. 7 minut

Bo czasem jeden post może zaoszczędzić 2 tygodnie odbioru.

Zamawiasz transformator. Dostajesz go. Stoi. Jest. Tylko... czy rzeczywiście masz wszystko?

Większość wykonawców, inwestorów i inspektorów skupia się na specyfikacji technicznej, mocy znamionowej, normach IEC i wyglądzie zewnętrznym urządzenia. A tymczasem klucz do spokoju przy odbiorze, zgodności z PGE/Tauronem i bezproblemowego uruchomienia... leży w dokumentach. W tych kilku lub kilkunastu stronach, które są często pomijane, niedoczytane lub zbyt ogólne.

Ten artykuł jest dla każdego, kto:

• zamawia transformator SN i nie chce przegapić kluczowego parametru,
• odpowiada za dokumentację do odbioru UDT i operatora sieci,
• projektuje lub nadzoruje instalację elektroenergetyczną i wie, że to szczegóły tworzą jakość,
• lub... właśnie teraz czeka na dostawę jednostki i nie wie, co sprawdzić przed podpisaniem protokołu.

Dokumentacja to nie formalność. To dowód jakości, bezpieczeństwa i Twojego spokoju.

W Energeks codziennie rozmawiamy z osobami, które mają za sobą dziesiątki wdrożeń, ale wciąż są zaskakiwane przez niepełne DTR, brak wpisu do rejestru UDT czy błędne dane na tabliczce znamionowej.

W tym wpisie przeprowadzimy Cię przez całą dokumentację transformatora średniego napięcia – punkt po punkcie. Dowiesz się, co musi zawierać karta katalogowa, jak wyglądają aktualne wymagania formalne i jakich dokumentów wymaga operator systemu dystrybucyjnego. Podamy konkretne przykłady, wyjaśnimy skróty i opowiemy, gdzie najczęściej pojawiają się błędy.

Co czeka w treści?

1. Dlaczego dokumentacja transformatora jest równie ważna jak jego moc
2. Co musi zawierać karta katalogowa SN
3. DTR i protokół badań – co sprawdzić przed odbiorem
4. Wymagania formalne OSD (PGE, Tauron, Enea)
5. Wpis do rejestru UDT i oznaczenia CE
6. Dokumenty eksploatacyjne i gwarancyjne – czego żądać jako inwestor

 

 

1. Dokumentacja transformatora: po co komu papiery, skoro działa?

To pytanie pada zbyt często. „Po co ta DTR-ka? Po co wpis UDT, skoro to nie zbiornik ciśnieniowy? Co z tego, że brakuje przekroju uzwojeń w karcie katalogowej?" – a potem zaczynają się telefony.

Do projektanta. Do wykonawcy. Do serwisu.

Dokumentacja transformatora to nie tylko formalność. To:

• podstawa do odbioru przez inwestora i OSD,
• materiał odniesienia w razie awarii, spadku parametrów lub reklamacji,
• wymóg prawny przy urządzeniach wprowadzanych do obrotu (zgodność z dyrektywami UE),
• kluczowy element gwarancji producenta.

Dobry transformator bez dobrej dokumentacji to jak nowy samochód bez dowodu rejestracyjnego. Może i jeździ, ale nikt nie wie, na jakich zasadach.

 

Co musi zawierać karta katalogowa transformatora SN?

Karta katalogowa to najczęściej pierwszy dokument, jaki widzisz przy zamówieniu. Ale czy naprawdę sprawdzasz wszystko?

Obowiązkowe elementy karty katalogowej SN:

1. Moc znamionowa (np. 1000 kVA) –  z określeniem, czy to moc przy chłodzeniu naturalnym ONAN czy wymuszonym ONAF.

2. Napięcie pierwotne i wtórne (np. 15/0.4 kV) – wraz z dopuszczalnym zakresem regulacji.

3. Grupa połączeń (np. Dyn5, Yzn11) – kluczowa przy synchronizacji z siecią.

4. Układ chłodzenia i typ izolacji – ONAN, suchy, hermetyczny, z konserwatorem, z olejem mineralnym czy biodegradowalnym.

5. Straty jałowe i obciążeniowe (P0, Pk) – najlepiej w porównaniu do klasyfikacji zgodnych z normą PN-EN 50588-1.

6. Impedancja zwarcia (%) – np. 6% ±10% dla transformatorów 1000 kVA.

7. Prądy zwarciowe i dopuszczalne przeciążenia czasowe – czyli czy transformator przetrwa np. rozruch dużego silnika.

8. Wymiary gabarytowe i masa (z i bez oleju) – do projektowania fundamentów.

9. Typ osłony i stopień ochrony IP – IP23? IP44? IP54?

10. Normy, wg których wykonano transformator – zazwyczaj: PN-EN 60076-1 do 60076-22.

11. Producent, rok produkcji i numer seryjny – musi być spójny z tabliczką.

 

Elementy opcjonalne, ale bardzo zalecane:

• Klasa efektywności (np. Tier 1, Tier 2)
• Przekroje uzwojeń (Cu/Al)
• Typy zabezpieczeń (np. presostat, czujnik temperatury)
• Rodzaj oleju (nazwa handlowa i typ chemiczny)

 

3. DTR i protokół badań – bez tego nie odbierzesz urządzenia

DTR, czyli Dokumentacja Techniczno-Ruchowa, to królowa dokumentacji SN. To ona pokazuje:

• sposób instalacji i podłączenia,
• warunki pracy i eksploatacji,
• parametry znamionowe (powtórzone z karty, ale rozszerzone o tolerancje),
• wyniki badań rutynowych (wg normy IEC 60076-1),
• schemat połączeń wewnętrznych i tabliczka znamionowa,
• instrukcja konserwacji i czyszczenia,
• zasady utylizacji po okresie eksploatacji,
• warunki gwarancji.

Protokół badań rutynowych to załącznik DTR. Pokazuje konkretne wyniki testów dla danego egzemplarza, np.:

• pomiar rezystancji uzwojeń,
• pomiar napięcia zwarcia,
• próba napięciowa 50 Hz (wytrzymałości dielektrycznej),
• pomiar strat i prądu jałowego.

Jeśli Twój transformator nie ma protokołu – nie wiesz, czy spełnia wymagania.

 

 

4. Wymagania formalne OSD – PGE, Tauron, Enea, Energa: każdy chce czegoś innego

Jeśli myślisz, że dokumentacja od producenta załatwia sprawę, mamy złą i dobrą wiadomość. Zła: każdy operator systemu dystrybucyjnego w Polsce ma swoje wymagania co do dokumentacji przyłączeniowej i odbiorowej. Dobra: jeśli wiesz, czego szukać – da się to ogarnąć.

Najczęściej wymagane dokumenty przez operatora systemu dystrybucyjnego:

1. Kopia świadectwa zgodności z normami PN-EN (najczęściej 60076-1 i pokrewne)
2. Protokół badań fabrycznych (nie tylko rutynowych – niekiedy wymagane są rozszerzone)
3. Deklaracja zgodności WE / UE (z dyrektywami EMC, LVD, RoHS, ekoprojekt)
4. Dokumentacja obiektu / jednostki SN do zgłoszenia w EAZ
5. Wydruk z rejestru UDT (jeśli transformator hermetyczny lub z konserwatorem)
6. Uprawnienia producenta lub integratora – np. certyfikaty ISO 9001, AQAP, TUV, IRIS
7. DTR + schematy elektryczne + wykaz urządzeń towarzyszących (jeśli transformator wchodzi w skład stacji kompaktowej)

Co różni OSD?

• Tauron wymaga opisu układu uziemienia i schematu wewnętrznego stacji SN/nN
• PGE często prosi o dodatkowy protokół z prób napięciowych i dokładny opis przekładników
• Energa stawia nacisk na efektywność energetyczną i certyfikację zgodną z Tier 2
• Enea wymaga jasnego powiązania numerów seryjnych z wpisem UDT i deklaracją UE

Dlatego zamawiając transformator do konkretnej lokalizacji, warto wskazać już na etapie oferty, że urządzenie musi spełniać wymagania danego OSD – producent wtedy przygotuje odpowiednią dokumentację w standardzie „ready-to-submit".

Brak któregokolwiek dokumentu skutkuje:

• opóźnieniami przyłączenia,
• dodatkowymi kosztami i poprawek,
• potencjalnymi karami dla wykonawcy,
• reklamacjami lub brakiem odbioru przez OSD.

Co powinieneś zrobić przed zamówieniem?

1. Sprawdź, do którego OSD zamawiasz – pobierz jego najnowszy standard.
2. Przekaż producentowi: „potrzebuję dokumentację zgodną z [PGE/Tauron/Enea/Energa]".
3. Upewnij się, że oferent posiada wymagane certyfikaty (PN‑EN, ISO, CE).
4. Zweryfikuj w ofercie wersje dokumentów: papier + elektroniczna, komplet protokołów, schematy, rejestr UDT.
5. Poproś o listę komponentów ze świadectwami/atestami.

Lista zasobów:

1. Energa: Standardy techniczne,

 ST_Z05_Transformatory_WN_SN.pdf

2. Enea: Stacje elektroenergetyczne SN.-zeszyt-2.-stacje-transformatorowe-kompaktowe-prefabrykowane-sn.nn-do-400-kva

3. Tauron: Standard techniczny nr 25/ stacje transformatorowe słupowe SN/nN do stosowania w TAURON Dystrybucja S.A

4. PGE: Zestawienie standardów i wytycznych do budowy systemów elektroenergetycznych,

Wytyczne do budowy systemów elektroenergetycznych w PGE Dystrybucja S.A.

 

 

5. Wpis do rejestru UDT i oznaczenia CE – kiedy to obowiązek, a kiedy tylko formalność?

Zdarza się, że inwestorzy są zaskoczeni:

„To my naprawdę musimy zgłosić transformator do Urzędu Dozoru Technicznego?

Przecież to nie jest kocioł ciśnieniowy ani dźwig!". Formalnie – nie każdy transformator podlega obowiązkowi rejestracji w UDT, ale... pewne typy już tak.

Kiedy transformator podlega UDT?

Zgodnie z aktualnym rozporządzeniem Ministra Rozwoju z dnia 21 grudnia 2020 r. (Dz.U. 2021 poz. 30), urządzenia energetyczne mogą być objęte dozorem technicznym, jeżeli:

• stanowią integralną część instalacji elektroenergetycznych w obiektach przemysłowych lub infrastrukturalnych,
• zawierają zbiorniki z cieczami palnymi lub szkodliwymi, np. transformator z konserwatorem napełniony olejem mineralnym (typ OLTC),
• pracują w warunkach podwyższonego zagrożenia pożarowego, środowiskowego lub wybuchowego (np. w strefach EX),
• ich konstrukcja wymaga szczególnego nadzoru ze względu na możliwe skutki awarii (np. stacje zasilające szpitale, tunele, porty lotnicze).

Jeśli zamawiasz transformator SN z olejem i konserwatorem, zawsze oczekuj dokumentów UDT:

• świadectwo zgłoszenia jednostki do rejestru, z numerem wpisu,
• rysunek konstrukcyjny zbiornika, zaworów bezpieczeństwa, wskaźników poziomu cieczy,
• opis warunków pracy i lokalizacji montażu – zgodny z wytycznymi producenta.

Dzięki temu unikniesz sytuacji, w której na etapie odbioru obiektowego padnie pytanie: „Gdzie jest wpis UDT?" – a odpowiedź „Nie wiedziałem, że to potrzebne" nie wystarczy.

 

Oznaczenie CE – więcej niż tylko naklejka

Oznaczenie CE na tabliczce znamionowej to formalne potwierdzenie, że produkt spełnia wymogi wszystkich właściwych dyrektyw Unii Europejskiej.

W przypadku transformatorów średniego napięcia chodzi o trzy podstawowe akty prawne:

• Dyrektywa niskonapięciowa (LVD) 2014/35/UE – bezpieczeństwo użytkowania.
• Dyrektywa kompatybilności elektromagnetycznej (EMC) 2014/30/UE – zakłócenia i ochrona sieci.
• Dyrektywa RoHS 2011/65/UE – ograniczenie substancji szkodliwych.

Producent lub importer jest zobowiązany do wystawienia Deklaracji Zgodności CE, w której:

• jednoznacznie identyfikuje produkt (model, numer seryjny),
• wskazuje, do jakich norm PN-EN i dyrektyw się odnosi,
• podaje dane podmiotu odpowiedzialnego na terenie UE,
• deklaruje, że produkt został poddany właściwym procedurom oceny zgodności.

UWAGA: brak CE = brak legalności obrotu. W razie kontroli lub zdarzenia (np. pożaru), odpowiedzialność prawna spada na inwestora, wykonawcę i dostawcę.

 

 

6. Dokumenty eksploatacyjne i gwarancyjne

Transformator, raz zamontowany, nie znika z pola odpowiedzialności.

Przeciwnie – w momencie podania napięcia zaczyna się jego realna historia, która potrwa 20–30 lat. Dlatego każdy świadomy inwestor powinien zażądać nie tylko protokołów z fabryki, ale także kompletu dokumentów serwisowych, które będą używane przez dziesiątki innych osób: operatorów, inspektorów, konserwatorów, najemców.

Co powinno się znaleźć w dokumentacji eksploatacyjnej transformatora SN?

• Warunki gwarancji – jasne określenie długości (min. 24 miesiące, a u Energeks: 36–60 miesięcy), zakresu odpowiedzialności, procedury zgłaszania awarii, adresów serwisu.
• Instrukcja pierwszego uruchomienia i konserwacji – z zaleceniami dla serwisantów.
• Dziennik historii eksploatacji – do samodzielnego prowadzenia, z polami na daty przeglądów, wymian oleju, przypadki wyłączeń awaryjnych.
• Zalecenia w przypadku przeciążeń lub zanieczyszczenia oleju – instrukcja postępowania, kontakt do autoryzowanego serwisu.
• Opis procedury utylizacji – np. dla oleju zawierającego PCB (nawet jeśli niskie stężenie), uzwojeń, rdzenia i osłon.
• Lista bezpiecznych czynności eksploatacyjnych – co wolno robić samodzielnie, a co wymaga autoryzacji producenta.

 

Dokumentacja to Twój paszport do spokoju

Zamawiając transformator SN, inwestujesz nie tylko w urządzenie, ale w cały cykl życia projektu – od zgody operatora, przez odbiór UDT, po przyszłe kontrole i audyty.

Dokumentacja techniczna i eksploatacyjna to nie zbędna biurokracja.

To mechanizm ochronny, który działa wtedy, gdy projektant, wykonawca i użytkownik mówią jednym językiem.

W Energeks nie wysyłamy samego transformatora. Dostarczamy Ci kompletność, której możesz zaufać. Wydrukowaną, zszytą, podpisaną. Z tabliczką znamionową, ale i z numerem telefonu, pod którym ktoś naprawdę odbierze, kiedy coś się wydarzy.

Jeśli czujesz, że to właśnie takiej jakości oczekujesz
zapraszamy do zapoznania się z naszą ofertą.

Zajrzyj też do naszego katalogu jednostek SN dostępnych od ręki.

Dziękujemy, że jesteś z nami.
Tworzysz z nami rynek, na którym jakość to nie opcja – to standard.

Dołącz do naszej społeczności na LinkedIn, gdzie dzielimy się konkretnymi checklistami, przykładami dokumentacji i doświadczeniem.