Bułgaria i Rosja - energetyczna wielka gra

Tuż przed świętami nastąpił przełom w bułgarsko-rosyjskich relacjach energetycznych. Władze w Sofii zrezygnowały z projektu budowy elektrowni jądrowej w Belene. To już druga porzucona flagowa inwestycja energetyczna, która miała być realizowana wspólnie z Rosją (w grudniu ubiegłego roku wycofano się z realizacji ropociągu Burgas–Aleksandroupolis (Bułgaria–Grecja). Reakcja Moskwy na podjęte przez Sofię decyzje jest jednak zaskakująco spokojna. Mimo zapowiedzi, rosyjskie spółki nie wnoszą pozwów o odszkodowania przeciwko Bułgarii. Ponadto rosyjski Gazprom ogłosił krótkoterminową (do końca 2012 roku) 11% obniżkę ceny gazu dla Bułgarii w zamian za jej polityczną deklarację przyspieszenia procedur wydania zgody na budowę gazociągu South Stream.
Dla Rosji realizacja tego gazociągu to priorytet w polityce energetycznej. Bułgarii zależy natomiast na utrzymaniu poprawnych relacji z Moskwą i zminimalizowaniu ewentualnych strat finansowych spowodowanych porzuceniem projektu w Belene. Być może oba kraje osiągną kompromis w tych drażliwych kwestiach, bo te uzgodnienia wydają się być korzystne dla obu państw.

Bułgaria wycofuje się z projektów energetycznych

W ciągu ostatnich czterech miesięcy Bułgaria zrezygnowała z dwóch spośród trzech strategicznych projektów energetycznych realizowanych we współpracy z Moskwą. Warto podkreślić, że oba te projekty miały charakter głównie polityczny, a nie gospodarczy.
Planowany ropociąg Burgas–Aleksandroupolis miał służyć przede wszystkim realizacji rosyjskich interesów. Moskwa dąży przecież do dywersyfikacji szlaków eksportu ropy naftowej i zmniejszenia znaczenia tranzytowego cieśnin tureckich. Bułgaria popierała tę inicjatywę, licząc na zwiększenie swojego znaczenia tranzytowego w regionie oraz podkreślania „strategicznych” relacji z Rosją. Ewentualne korzyści finansowe byłyby jednak niewielkie, bo bułgarski odcinek rurociągu jest krótki. Plany spowodowały protesty środowisk ekologicznych oraz lokalnego biznesu

Fiasko wspólnych planów

Realizacja projektu Belene miała stworzyć z Bułgarii dostawcę energii elektrycznej do państw bałkańskich. To także odpowiedź na wymuszoną przez UE decyzję o zamknięciu części reaktorów elektrowni w Kozłoduju. Przed podpisaniem dokumentów nie przeprowadzono jednak rzetelnej analizy finansowej i prognozy zapotrzebowania na energię elektryczną w regionie. To nie jedyne błędy popełnione przez stronę bułgarską. W 2008r Bułgaria zawarła kontrakt na budowę elektrowni z rosyjską spółką Atomstrojeksport choć nie posiadała ani źródeł finansowania inwestycji i inwestora strategicznego. Nieprecyzyjne zapisy pozwoliły stronie rosyjskiej na zwiększenie wartości kontraktu z 4 do 6,3 mld euro w wyniku powoływania się na inną metodę indeksowania cen. Zdaniem premiera Bułgarii Bojko Borisowa spowodowałoby to zwiększenie finalnych kosztów budowy do 10 mld euro. Brak zachodniego inwestora (w 2009r. z Belene zrezygnował RWE) oraz prawie dwuletnich sporów dot. kosztów inwestycji Bułgaria wycofała się z inwestycji. Zapowiedziano jednak wykorzystanie w elektrowni w Kozłoduju jednego z reaktorów planowanych dla elektrowni w Belene. Bułgaria przeznaczyła dotąd 700 mln euro na ten projekt Belene. Zapowiada także, że zapłaci kolejne 140 mln euro za pierwszy reaktor rosyjskich podmiotom. Nie wiadomo czy rosyjski Atomstrojeksport będzie żądał odszkodowań za wygaśnięcie projektu.

Polityka Moskwy w walce o rurociąg

Stonowana reakcja Moskwy na fiasko ww. projektów to polityczna zagrywka, której celem jest doprowadzenie do realizacji ostatniego z trzech wielkich projektów – gazociągu South Stream. Bułgaria ze względu na położenie geograficzne ma kluczowe znaczenie dla jego realizacji. W marcu 2013 roku zacznie obowiązywać część nowych elementów unijnego trzeciego pakietu energetycznego, dlatego Moskwie zależy na jak najszybszej zgodzi Bułgarii. Rosja obawia się także dostaw do UE konkurencyjnego dla Rosji gazu z rejonu kaspijskiego. Władze w Sofii zamierzają więc ugrać jak najwięcej: główny cel to uzyskaniem niskich cen gazu i wyeliminowaniu pośredników w handlu z Rosją. W tym roku kończą się dotychczasowe umowu na dostawy rosyjskiego gazu do Bułgarii. Będzie zamierza także zagwarantować wysokich wpływów z tranzytu gazociągiem, i tym samym wprowadzać przejrzyste, zgodne z europejskim prawodawstwem zasady jego eksploatacji ( co będzie trudne do zaakceptowania dla Rosji)

Status quo Bułgarii

Porzucenie planowanych projektów i zagrywki wokół gazociągu South Stream spowodują dużą modyfikację rosyjsko-bułgarskich relacji energetycznych. Sofia rezygnując ze „strategicznego” partnerstwa energetycznego z Rosją, może określić nowe, niekoniecznie zgodne z rosyjskimi interesami, priorytety na swoim rynku energetycznym. Być może władze w Sofii skupią się na mniejszych inwestycjach tj. odnawialne źródła energii, modernizacji elektrowni węglowych, czy też podniesieniu niskiej efektywności energetycznej (Bułgaria ma najbardziej energochłonną gospodarkę w UE). Te działania mogłyby skutkować zmniejszeniem uzależnienia Bułgarii od rosyjskich dostaw surowców.

Najbardziej prawdopodobne wydaje się jednak utrzymanie dotychczasowych kierunków polityki energetycznej. Bułgarska energetyka jest oparta na węglu i atomie. Plany modernizacji i rozbudowy elektrowni atomowej w Kozłoduju sugeruję, że rozwój energetyki jądrowej to wciąż priorytet. Ta polityka otworzy jednak drogę dla rosyjskiego przemysłu atomowego, ponieważ bułgarskie elektrownie oparte są na radzieckich technologiach. Realizowane obecnie interkonektory gazowe dopiero po pewnym czasie zmniejszą uzależnienie Bułgarii od dostaw rosyjskiego gazu. Ponadto w styczniu br. pod naciskiem opinii publicznej bułgarskie władze zakazały poszukiwania i wydobycia gazu łupkowego. Jest zatem mało prawdopodobne, iż Bułgaria zwiększy udział gazu w swoim bilansie energetycznym.

(ma)